Schandaal in de bekkenbodem
ELLEN DE VISSER − 19/11/11, 00:00
Een verzakking is al een ramp. Maar een aantal vrouwen bij wie een matje is ingebracht om die te bedwingen, krijgt zoveel complicaties dat het zo eigenlijk nooit had gemogen.
Ze kan niet meer werken, niet meer fietsen en zelfs wandelen kost soms moeite. Ze heeft voortdurend pijn, ze is incontinent en seks is onmogelijk geworden. Omdat lang zitten problemen kan geven, neemt ze op visite een broodplank mee. Eén voordeel, zegt ze cynisch: ‘Mijn man hoeft in ieder geval niet bang te zijn dat ik vreemdga.’
Sinds Emke de Graaf (51) begin 2008 werd geopereerd aan een verzakking, voelt ze zich nog maar een schaduw van zichzelf. De gynaecoloog bracht haar endeldarm, die na de bevalling van haar kinderen deels in de vagina was gezakt, terug op zijn plek met behulp van een zogeheten mesh, een ondersteunende kunststof mat.
Maar wat de oplossing had moeten worden voor haar voortdurende problemen, werd het begin van invaliditeit: de mat zat te strak en te hoog, waardoor de endeldarm zich onder de mat door opnieuw een weg naar beneden kon banen, naar een nog ellendiger plek.
‘Over poep-, plas- en seksproblemen praat je niet zo makkelijk’, zegt ze monter, en daarom duurde het lang voordat ze op medische forums lotgenoten vond. Maar nu, bijna vier jaar later, vindt ze eindelijk gehoor. Na ernstige klachten van een groep vrouwen is de Inspectie voor de Gezondheidszorg een onderzoek begonnen, in samenwerking met de Britse Inspectiedienst.
Samen met een Belgische lotgenote heeft ze een steunpunt opgericht dat ze schamper Meshed Up hebben genoemd. Ze zegt: ‘Ik ben aan de zijlijn van het leven beland. Die misère moet andere vrouwen bespaard blijven.’
Studies in tal van vakbladen geven geen al te positief beeld over het effect van de meshes. Een Amerikaans onderzoek werd halverwege stopgezet omdat te veel vrouwen complicaties kregen.
De Amerikaanse FDA publiceerde afgelopen zomer een stevige waarschuwing nadat de gezondheidsdienst alle studies had doorgenomen en alle klachten van vrouwen op een rijtje had gezet. De meshes blijken tot serieuze complicaties te leiden en die zijn, zo schrijft de FDA in vetgedrukte letters, niet zeldzaam en reden tot bezorgdheid. Het matje kan na het aanbrengen deels weer naar buiten komen, het kan gaan krimpen, er kan rondom littekenweefsel ontstaan.
De gevolgen kunnen voor sommige vrouwen ‘slopend’ zijn, aldus de FDA. Lang niet altijd zijn hersteloperaties mogelijk of bieden die een oplossing. Honderden Amerikaanse vrouwen hebben al claims ingediend omdat ze niet op de hoogte waren van de risico’s. En dat terwijl volgens de FDA niet is aangetoond dat gebruik betere resultaten oplevert dan de conventionele technieken.
In Nederland worden jaarlijks dertienduizend vrouwen aan een verzakking geopereerd. Lange tijd plachten chirurgen de verzakte organen (blaas, baarmoeder of darm) op te hangen aan het steunweefsel van de bekkenbodem. Zes jaar geleden werden de matjes geïntroduceerd als oplossing voor vrouwen die dat steunweefsel niet meer hebben en een extra stut kunnen gebruiken. Talrijke typen matjes van verschillende fabrikanten kwamen op de markt en volgens sommige gynaecologen is daarbij veel druk uitgeoefend.
Industrie
Ellen Everhardt, gynaecoloog in het Medisch Spectrum Twente en voormalig voorzitter van beroepsvereniging NVOG, schreef vorig jaar in het Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie en Gynaecologie een vlammend artikel over de kwestie. De aanvankelijke voorzichtigheid bij het gebruik van matjes – alleen bij vrouwen met een terugkerende verzakking en bij voorkeur in onderzoeksverband – werd ras verlaten, constateert ze, ‘gestimuleerd door de industrie’.
De complicaties van de ingreep blijven volgens haar onderbelicht doordat ‘de introductiesnelheid van nieuwe meshes zowat groter is dan de publicatiesnelheid van artikelen over mesh-complicaties.’
Wat doen de beroepsgroep en de industrie als er claims van patiënten komen?, vraagt ze zich in het artikel af. ‘Je mag van professionals een kritische houding verwachten’, zegt Everhardt desgevraagd. ‘We opereren vrouwen vanwege een verzakking, die vaak vooral ongemak oplevert. Dan kan het toch niet zo zijn dat ze daarvoor pijnklachten in de plaats krijgen?’
Fred Milani, voorzitter van de werkgroep bekkenbodem van de NVOG, zegt dat hij vanwege de verontrustende signalen vorig jaar al met de internationale beroepsgroep om de tafel zat. Twee weken geleden kwamen de Nederlandse experts met een gezamenlijk standpunt. De matjes veroorzaken niet alleen maar ellende, benadrukt Milani. Nederlandse gynaecologen hebben de afgelopen jaren drie studies gedaan bij honderden vrouwen. Daaruit blijkt dat meshes een duurzamer resultaat kunnen geven.
Voorzichtig bewijs van die meerwaarde is er, op korte termijn, alleen bij vrouwen die na een eerste operatie opnieuw een verzakking hebben gekregen (door gebrek aan steunweefsel). Daarom hebben de Nederlandse deskundigen besloten de matjes voortaan slechts bij die groep te gebruiken. Bij vrouwen die voor een eerste ingreep komen, zoals Emke de Graaf, is die winst niet aangetoond. Bij hen mogen de matjes alleen worden gebruikt als sprake is van wetenschappelijk onderzoek.
Milani spreekt van voortschrijdend inzicht. ‘Terugkijkend zijn er dingen niet goed gegaan. Bij sommige vrouwen hadden geen matjes mogen worden gebruikt of is de ingreep niet juist uitgevoerd. We moeten veel selectiever bekijken wie we ermee behandelen.’ Vrouwen moeten voortaan uitgebreid worden geïnformeerd, zegt hij, en ook over de alternatieven worden ingelicht, zoals de wet allang voorschrijft.
Alleen ervaren artsen mogen de ingreep voortaan nog uitvoeren, benadrukt Milani; urogynaecologen heten ze, gynaecologen die zich bezighouden met bekkenbodemproblemen. ‘Zij moeten speciaal zijn getraind en een flink aantal ingrepen onder begeleiding doen voordat ze aantoonbaar kwaliteit kunnen leveren.’ De beroepsgroep wil vanaf begin volgend jaar bovendien de complicaties gaan bijhouden in een speciale landelijke registratie.
De problemen waren te verwachten, zegt gynaecoloog Everhardt. Fabrikanten van medicijnen moeten aan strenge eisen voldoen. Voor medische hulpmiddelen als meshes, gelden minder strikte regels, legt ze uit. En als een hulpmiddel eenmaal is toegelaten op de markt, wordt de procedure voor andere vergelijkbare typen, eenvoudiger. Ook in Groot-Brittannië en de VS is met de kritiek op de matjes de discussie over ontoereikende regelgeving losgebarsten.
Strenge regels
Milani vindt dat de overheid strengere regels moet invoeren voor de toelating van medische hulpmiddelen. In afwachting daarvan heeft zijn beroepsgroep voorwaarden opgesteld voor de introductie van hulpmiddelen in de gynaecologiepraktijk. ‘Fabrikanten moeten dierstudies overleggen en ze moeten zeker honderd patiënt een jaar volgen om veiligheid en efficiency te beoordelen. Ze moeten daarnaast een registratie laten zien van de resultaten van de ingreep bij duizend patiënten wereldwijd.’ De druk van de industrie kan op deze manier worden gepareerd.
De vier herstelingrepen die Emke de Graaf heeft ondergaan, hebben de aangerichte schade niet verholpen. Na een lange zoektocht vond ze een chirurg die het matje durfde te verwijderen. Dat lukte maar gedeeltelijk. Haar verzakking, had op de oude manier verholpen moeten worden, door de darm aan het heiligbeen vast te zetten. Die ingreep is, wrang genoeg, door de restanten van het matje onmogelijk geworden.
